Η γυναίκα που δημιούργησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία στον χώρο της υψηλής ραπτικής και συνέδεσε το όνομά της με το γούστο, τη φινέτσα και τη αισθητική έφυγε από τη ζωή πριν από ακριβώς 51 χρόνια στις 10 Ιανουαρίου 1971. Η Coco Chanel έζησε μια ζωή γεμάτη πάθος και δημιουργικότητα. Εκτός από μια καταξιωμένη σχεδιάστρια μόδας, ήταν η μούσα, η φίλη, η συνεργάτιδα αλλά και η ερωμένη σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής, όπως οι Πικάσο, Στραβίνσκι, Νταλί, Κοκτό. Ο τελευταίος μάλιστα είχε πει για εκείνη: «Ήταν κάτι σαν θαύμα. Δούλεψε στον κόσμο της μόδας με κανόνες οι οποίοι είχαν αξία μόνο για τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους μουσικούς».
Τα δύσκολα παιδικά χρόνια
Η Γκαμπριέλ Μπονέρ Σανέλ γεννήθηκε στις 19 Αυγούστου 1883 στην Κοιλάδα του Λίγηρα σε νοσοκομείο πτωχοκομείου στην κωμόπολη Σομίρ της Δυτικής Γαλλίας. Τα πρώτα χρόνια της ζωής της μόνο εύκολα δεν θα μπο ρούσαν να χαρακτηριστούν αφού ήταν γεμάτα φτώχεια. Η ίδια ήταν το δεύτερο από τα πέντε αδέλφια της. Όταν ήταν μόλις 11 ετών, η μητέρα της πέθανε από φυματίωση στα 32 της. Τότε ο πατέρας της έστειλε τους δύο γιους του να δουλέψουν ως εργάτες σε αγροκτήματα και εκείνη με τις αδελφές της σε ορφανοτροφείο που το διοικούσε ένα μοναστήρι. Η Coco δεν τον είδε ξανά. Η εγκατάλειψη του πατέρα της την πόνεσε τόσο που επέλεξε να βάλει το γεγονός αυτό σε μια άκρη του μυαλού της και να το αντιμετωπίζει σαν να μη συνέβη ποτέ. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν της άρεσε να μιλάει για τα πρώτα χρόνια της ζωής της και την τραυματική της παιδική ηλικία. «Από πολύ νωρίς κατάλαβα ότι η ζωή είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Η πραγματικότητα δεν με κάνει να ονειρεύομαι… και μου αρέσει να ονειρεύομαι. Κανένα σπίτι, καμία αγάπη, κανένας πατέρας και καμία μητέρα. Ήταν απαίσια» είχε πει κάποια στιγμή αναφερόμενη στα παιδικά της χρόνια.
Καριέρα και έρωτες
Έμαθε να ράβει με την καθοδήγηση των καλογριών στο ορφανοτροφείο όπου μεγάλωσε, ενώ όταν δεν ασχολούνταν με τη ραπτική τραγουδούσε σε καμπαρέ της Γαλλίας. Λέγεται, μάλιστα, πως το «Coco» προέκυψε από την εποχή που δούλευε στα συγκεκριμένα μαγαζιά τραγουδώντας συχνά τραγούδια όπως το Who has seen Coco; Το 1906 τη βρήκε να εργάζεται σε spa resort στην κοσμοπολίτικη πόλη Βισί της Γαλλίας. Εκεί άρχισε να διαμορφώνει πια τη δυναμική της προσωπικότητα. «Παρακολουθούσα να παρελαύνουν μπροστά μου τόσοι εκκεντρικοί άνθρωποι και είπα στον εαυτό μου: “Υπάρχουν πράγματα στον κόσμο στα οποία θα έπρεπε να συμμετάσχω κι άλλα όχι”. Μια έμπνευση για να μπορεί να αλλάξει πραγματικά μια ζωή, πρέπει να γίνει πράξη κι αυτό παίρνει κάποιο χρόνο. Η ζωή μου δεν με ευχαριστούσε, οπότε δημιούργησα μια άλλη ζωή». Λίγο μετά γνώρισε τον εύπορο έμπορο και επιχειρηματία Ετιέν Μπαλσάν, με τον οποίο έγιναν ζευγάρι. Εκείνος ήταν το εισιτήριό της στην υψηλή κοινωνία της εποχής, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε μια παράλληλη σχέση με έναν από τους φίλους του Ετιέν, τον πλούσιο Βρετανό playboy Άρθουρ Καπέλ. Με τον δεύτερο περνούσαν αρκετό χρόνο μαζί στο δημοφιλές Ντοβίλ και άλλα κοσμοπολίτικα μέρη. Η σχέση τους κράτησε εννέα χρόνια – αν και εκείνος ήταν άπιστος. Ο Καπέλ όμως έχασε τη ζωή του το 1922 σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα η Coco εκμυστηρεύτηκε σε στενό της φίλο: «Ο θάνατός του ήταν ένα τρομερό χτύπημα για μένα. Χάνοντάς τον έχασα τα πάντα. Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν μια ευτυχισμένη ζωή, θα μπορούσα να πω».
Η αρχή της καριέρας της
Τα πρώτα της βήματα στον κόσμο της μόδας η Coco τα έκανε με τη δική του βοήθεια, σχεδιάζοντας καπέλα και ανοίγοντας το πρώτο της κατάστημα στο Παρίσι με το όνομα Chanel Modes το 1910. Η επιχείρησή της γνώρισε τεράστια επιτυχία όταν η θεατρική ηθοποιός Γκαμπριέλ Ντορζιάτ φόρεσε τα καπέλα της σε παράσταση το 1912. Έναν χρόνο αργότερα άνοιξε μια μπουτίκ στο Ντοβίλ που σύστησε στην υψηλή κοινωνία είδη σπορ ρουχισμού κατάλληλα για άθληση. Ίσως η πρώτη «γεύση» Chanel στο κό-σμο της μόδας ήρθε από μια παλιά φανέλα την οποία μεταποίησε σε φόρεμα η Coco και δημιούργησε αίσθηση. «Η περιουσία μου είναι χτισμένη πάνω σε αυτή την παλιά φανέλα που φορούσα γιατί είχε κρύο στο Ντοβίλ» τόνισε αργότερα. Σταδιακά άρχισε να χτίζει μια ανοδική καριέρα, ενώ πολύ σύντομα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στους καλλιτεχνικούς κύκλους του Παρισιού, σχεδιάζοντας κοστούμια για παραστάσεις μπαλέτου και θεάτρου. Η Coco Chanel δεν άργησε να φέρει την επανάσταση στη γυναικεία ένδυση:
Καθιέρωσε τα μάλλινα ρούχα, το μικρό μαύρο φόρεμα και το παντελόνι, ενώ το 1926 σχεδίασε το πρώτο της ταγέρ. Μια χρονιά-ορόσημο για εκείνη ήταν το 1922, οπότε και κυκλοφόρησε το άρωμα Chanel No 5, το οποίο λέγεται ότι «βαφτίστηκε» έτσι επειδή ένα μέντιουμ την είχε πείσει πως αυτός ήταν ο τυχερός της αριθμός. «Παρουσιάζω τις συλλογές μου την 5η Μαΐου, τον 5ο μήνα του χρόνου, για καλή τύχη» είχε αποκαλύψει η ίδια. Ήδη το 1935 διέθετε πέντε μπουτίκ στο Παρίσι και 4.000 εργαζομένους.
Ο έρωτας με γαλαζοαίματο
Την ίδια στιγμή, η ερωτική της ζωή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περιπετειώδης. Αινιγματική και γοητευτική, γινόταν αντικείμενο του πόθου για άντρες αλλά και γυναίκες. Ανάμεσα στους αγαπημένους της ήταν και ο
δούκας του Ουέστμινστερ Χιου Γκρόσβενορ, με τον οποίο έμειναν μαζί σχεδόν μια δεκαετία. Όταν εκείνος της έκανε πρόταση γάμου, αρνήθηκε λέγοντας τη θρυλική απάντηση: «Υπάρχουν πολλές δούκισσες αλλά μία μόνο Coco Chanel». Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ούτε απέκτησε παιδιά, ενώ η σχέση της με τις ουσίες αρκετές φορές είχε φτάσει στα όρια του εθισμού.
Η «σκοτεινή» σχέση με τους Ναζί
Δεδομένων των καλών επαφών της με τους Γερμανούς, η ίδια θέλησε να εκμεταλλευτεί τους ναζιστικούς νόμους που απαγόρευαν τότε στους Εβραίους να έχουν επιχειρήσεις προκειμένου να επωφεληθεί εκείνη και η δική της επιχείρηση. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είχε σχέση με Γερμανό πράκτορα, γεγονός που πυροδότησε τις φήμες που την ήθελαν να είναι και η ίδια πράκτορας που συνεργαζόταν με τους Ναζί. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατο ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στη γαλλική τηλεόραση παρουσίασε αυτή τη σκοτεινή πλευρά της κορυφαίας Γαλλίδας σχεδιάστριας με ντοκουμέντα που είδαν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας ενισχύοντας τις παραπάνω φήμες.
Ο εμβληματικός οίκος Chanel
«H μόδα δεν υπάρχει μόνο στα φορέματα» είχε πει η Coco και το εφάρμοσε στην πράξη. Μια γυναίκα πρωτοπόρος που έσπασε τις συμβάσεις και τόλμησε να φορέσει παντελόνια δημόσια. Άρχισε, μάλιστα, να σχεδιάζει παντελόνια για τις γυναίκες το 1929 αφότου η ίδια διαπίστωσε ότι ήταν άβολo να ιππεύσει φορώντας μακριά φούστα. Όσο για το θρυλικό άρωμα Chanel No 5, στην πραγματικότητα ήταν το πρώτο άρωμα που πήρε την ονομασία του δημιουργού του. «Μια γυναίκα που δεν φοράει άρωμα δεν έχει κανένα μέλλον» συνήθιζε να λέει. Λέων στο ζώδιο, έκανε το κεφάλι του λιονταριού ένα από τα σύμβολα του διάσημου οίκου της. Και οι πρωτιές συνεχίστηκαν, καθώς ήταν η πρώτη σχεδιάστρια στην ιστορία της μόδας που σχεδίασε συσκευασίες προϊόντων μακιγιάζ, καθιέρωσε το μαύρισμα της επιδερμίδας αλλά και τα κοντά μαλλιά στις γυναίκες. Δεν της άρεσε να σχεδιάζει χωρίς να λαμβάνει την ανάλογη χρηματική ανταμοιβή, ακόμα κι αν αυτό σχετιζόταν με υποψήφιους πελάτες της από τους βασιλικούς κύκλους. «Αυτοί οι πρίγκιπες και οι δούκισσες δεν πληρώνουν ποτέ τους λογαριασμούς τους. Γιατί λοιπόν να τους δώσω κάτι για το τίποτα; Κανείς δεν μου έδωσε ποτέ οτιδήποτε» αποκρινόταν, ενώ ερωτώμενη για την επιτυχία τόνιζε: «Η επιτυχία επιτυγχάνεται συχνά από εκείνους που δεν γνωρίζουν ότι η αποτυχία είναι αναπόφευκτη».
Οι τελευταίες στιγμές της
Στα 87 της χρόνια, παρότι κουρασμένη και άρρωστη, ετοίμαζε την ανοιξιάτικη συλλογή της. Στις 10 Ιανουαρίου 1971 κοιμήθηκε νωρίς στο δωμάτιο του γαλλικού ξενοδοχείου Ritz όπου ζούσε τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής της καθώς δεν αισθανόταν καθόλου καλά. Οι τελευταίες της λέξεις ήταν προς την καμαριέρα της: «Βλέπεις; Έτσι μοιάζει όταν πεθαίνεις…». Και ύστερα έσβησε… Μετά από δική της επιθυμία θάφτηκε με το αγαπημένο της λευκό τουίντ κοστούμι με τα χρυσά κουμπιά και τις πλεκτές λεπτομέρειες στη Λωζάνη της Ελβετίας. Η επιτομή της κομψότητας μέχρι το τέλος.
Φωτογραφίες: AFP/Zuma/Alamy/Visual Hellas, Getty Images/Ieal Image
